Uitzet
Actueel 244 keer gelezenTijdens de Archievendag, afgelopen zaterdag, mocht ik één en ander aan bezoekers laten zien. Bij die gelegenheid pak je soms lukraak iets uit de kast dat bij nader inzien interessant blijkt te zijn. Zo pakte ik blindelings een dossier uit het weeskamerarchief.
Vóór 1800 was een dorps- of stadsbestuur verantwoordelijk voor de zorg voor weduwen en wezen. Wanneer één van de ouders nog in leven was hoefde het kind natuurlijk niet in het weeshuis te worden opgenomen. De zogenaamde weeskamer zag erop toe dat het erfdeel van het kind veilig werd gesteld of zorgde voor het onderbrengen van het kind in een ander gezin. De stadssecretaris legde alle afspraken vast en vormde dossiers. Het merendeel bestaat uit rekeningen en kwitanties; het beheer van de gelden moest immers verantwoord worden. Maar daar omheen valt nog veel meer te lezen. In het bewuste dossier kwam ik een belofte tegen die licht werpt op het begrip 'uitzet'.
We kennen het als alles dat vooral meisjes bij elkaar sparen voordat zij gaan trouwen. Waarom noemen we dat uitzet? In het weeskamerarchief las ik een verklaring: in 1673 overleed ene Louris Jansz. Zijn zoon Jan was pas 15 jaar en dus 'wees'. Diens zwager Joost beloofde hem voor zeven jaar in huis te nemen. Al hetgeen Jan zou verdienen zou voor Joost zijn die hem "voor sijn uitsetting" zou geven: een pak beste kleren van zwart laken, een pak gekleurde zondagse kleren, een hemd en onderbroek, twee paar nieuwe kousen en schoenen, een beste hoed, zes nieuwe hemden, zes dasjes, twaalf neusdoeken en twee ducatons (munten) in de beurs. Uitzet klinkt dus wel aardig, maar is niets anders dan wat Jan meekreeg toen hij – na zeven jaren werken – het huis werd uitgezet.
Aart van der Houwen (aa.vander houwen@streekarchiefvp.nl)
