Feiten en fabels

De buurvrouw kwam om hulp vragen. Er zat een spin in haar huis. ‘Die doet je niks’, zei ik. Dat wist ze wel, maar toch durfde ze niet naar binnen zolang hij er zat. ‘Het is gewoon een gevoel’, zei ze. Dat gevoelens vaak niet met de feiten klopten, daarvan was ze prima op de hoogte. Ze had er op dat moment alleen niets aan.

Het is raar gesteld met angst. Sommige mensen zijn bang voor spinnen en muizen, maar stappen rustig dagelijks in de auto. Vorig jaar zijn er in Nederland nul mensen ten prooi gevallen aan spinnen of muizen. Wel vielen er 661 verkeersdoden, nog veel meer personen raakten gewond. Toch voelen we ons meestal veilig op de weg, we gaan ervan uit dat ons niets zal gebeuren als we op pad gaan.

Met andere gevaren werkt het juist andersom. De angst voor criminaliteit is best groot. Links en rechts hoor je verhalen dat het bergafwaarts gaat in Nederland. Tegenwoordig slaan ze je zomaar voor niets in elkaar op straat, ze beroven je en laten je voor dood achter in de berm. Om het minste of geringste kun je een mes tussen je ribben krijgen. Dat kon vroeger ook wel, maar de toestand wordt met de dag slechter. De jeugd wordt niet meer opgevoed, daar ligt het aan! En wat dacht je van al die immigranten? Waar moet het ‘in ons mooie landje’ naartoe?

Gelukkig klopt er niets van deze gevoelens. Het gaat op dit punt heel goed in ons mooie landje, de criminaliteitscijfers van het CBS dalen al jaren. Burgemeester Rensen van Brielle schreef er onlangs nog over in deze krant. Mensen wantrouwen de CBS-cijfers, onder meer omdat ze denken dat minder slachtoffers aangifte doen bij de politie. Soms is dat zo, bijvoorbeeld bij fietsendiefstal. Maar bij misdaden die goed geregistreerd worden (om hun ernst, bijvoorbeeld moordzaken, of woninginbraken, waarbij voor vergoeding door de verzekering aangifte is vereist) is de afname goed te zien. Het citeren van deze cijfers op verjaardagen en in de kroeg helpt echter niets. Mensen zijn bang, het gaat om gevoelens, en die verdwijnen niet zo makkelijk. Zeker niet als je in je directe omgeving iets op dat gebied hebt meegemaakt.

Het verschil tussen gevoel en werkelijkheid is helaas goed merkbaar tijdens de Coronacrisis. Het aantal besmettingen neemt rap toe, het gevoel dat men zich aan de maatregelen moet houden neemt juist af. De premier kan roepen wat hij wil, het helpt geen bal. Hoe komt dat?

Waarschijnlijk door de onzichtbaarheid van het virus. Medewerkers in de gezondheidszorg hebben beelden op hun netvlies die ze niet snel zullen vergeten. Die hoef je niets te vertellen. Maar velen van ons hebben (nog) geen slachtoffers in hun kennissenkring.

Dat maakt nogal wat uit voor gevoel en gedrag. Afgelopen week werd een vriend gebeld door het RIVM. Er was iemand besmet op zijn tennisclub. Ineens was iedereen daar verschrikt en ongerust. En heel opmerkelijk: de anderhalve meter afstand was opeens geen probleem meer.